გელათის სამონასტრო კომპლექსი ქართული ხუროთმოძღვრების გამორჩეული ძეგლია, რომელიც საქართველოს დიდებულ წარსულში და დავით აღმაშენებლის ბრწყინვალე ეპოქაში გამოგზაურებთ.
სამონასტრო კომპლექსი მოიცავს შემდეგ შენობებს:
- XII საუკუნეში აშენებული ღვთისმშობლის შობის დიდი ტაძარი განლაგებულია ეზოში;
- წმინდა ნიკოლოზის სახელობის ეკლესია და წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესია
- მე -13 საუკუნითაა დათარიღებული;
- მეფე დავითის “აღმაშენებელი” დაკრძალულია კარიბჭესთან;
- სამრეკლო ნაწილობრივ განადგურებულია;
- სასულიერო აკადემია;
- ფერმის შენობები.
გელათის მონასტერი 1106 წელს დავით IV აღმაშენებელმა, როგორც სამეფო სავანე დააფუძნა და აქვე შექმნა იმჟამინდელი ტიპის უმაღლესი სასწავლებელი – გელათის აკადემია.
მაშინვე დაიწყო მონასტრის მთავარი, ღმრთისმშობლის შობის ტაძრის მშენებლობა, რომელშიც სიწმინდედ ხახულის ღმრთისმშობლის მინანქროვანი ხატი დაასვენეს, (თავად ხატი X საუკუნისაა). ტაძარი გუმბათოვანია, „ჩაწერილი ჯვრის“ ტიპისა. მშენებლობა დავით IV აღმაშენებლის სიცოცხლეში დამთავრდა, ე.ი. 1125 წლამდე, ხოლო, მოიხატა უკვე მისი ძმის, დემეტრე I-ის დროს. ამ დროიდან შემოგვრჩა მხოლოდ საკურთხევლის კონქის მოზაიკა და „საეკლესიო კრებათა“ გამოსახულებანი. XII-XIII საუკუნეებში ტაძარს რამდენიმე ეგვტერი მიუშენეს.
ერთ-ერთში მეფე დავით ნარინისად წოდებულში, მისი დროის, ე.ი. XIII საუკუნის მიწურულის მხატვრობაა; მთავარი სივრცისა და სხვა ეგვტერების მოხატულობა XVI-XVII საუკუნეებისაა. გელათის ტაძარს უმდიდრესი სალარო ჰქონდა – ხატ-ჯვრები, ხელნაწერები, სხვადასხვა სამღვდელთმსახურო თუ მემორიალური ნივთები. მათი ნაწილი ადრევე დაიკარგა, ზოგი XIX საუკუნეში, რაც შემორჩა ახლა ქუთაისის და თბილისის მუზეუმებში ინახება.
მასალის გამოყენების პირობები
